بسم الله الرحمن الرحیم
تعاریف جامعه شناس های غربی و مسلمان از تمدن را بررسی میکنیم؛
از نظر غرب؛ به حالت کلی یک نظام اجتماعی انسانی و متخلق که دارای قشربندی اجتماعی،شکل های ارتباط نمادین نظیر نوشتن و تسلط بر محیط زیست طبیعی است تمدن میگویند.*
ابن خلدون،عالم اهل سنت، تمدن را حالت اجتماعی انسان میداند که در طی انتقال از یک زندگی سطح پایین به یک زندگی سطح بالای مادی تحقق می یابد.**
علامه جعفری،عالم شیعی معاصر،شکل کلی هماهنگی انسانها در سایه ی یک حیات معقول که در آن جامعه روابط عادلانه است،تمدن میداند.***
در حالت کلی میتوان "تمدن را یک نظام در نظر گرفت که اهداف رسیدن به آن تمدن علت نحوه ی اجرایی شدن امورات نظام میشود."
نتیجه میشود در یک جامعه متمدن ایده آل، قوانین و نحوه ی اجرا شدن آنها با چارچوب های عقیدتی این نظام انطباق کامل دارد.
گام اول ایجاد تمدن وجود یک تفکر است،تفکری که نحوه نگرش ما را به مسائل مشخص میکند.گام دوم تبدیل آن تفکر به الزام عملیست که همان فرهنگ جامعه است؛فرهنگ ذهنیت های حاکم است که به رفتار عملی جهت میدهد.هنگامی که این فرهنگ همگانی و تثبیت شد،تمدنی شکل میگیرد که اهداف ایجاد تمدن در سایه ی آن تحقق می یابد.
در تمدن اسلامی،سعادت سیاسی جامعه در پرتو اسلام تحقق می یابد. منظور اینست که هنجارها و قوانین جامعه مورد تایید احکام اسلام است و این هنجارها و قوانین سبب به سعادت رسانیدن جامعه میشود.تمدنی که پیامبر گرامی اسلام در قرن چهارم هجری در مدت زمانی نسبتا کوتاه با جمعیت شبه جزیره عربستان ایجاد کرد و تا قرن ششم هجری ادامه داشت را میتوان نمونه ای بر تسهیل تمدن سازی بر اساس راهنمایی های دین اسلام دانست.نکته ی شگفت آور این امر ابتدایی بودن سطح سواد مردم عربستان و کوتاهی شکل گیری تمدن است.
تمدنهای نوین از تمدنهای قدیمی تر در بعضی امور الگو برداری میکند. الگو برداری علمی و اقتصادی تمدن غربی پس از قرون وسطی از تمدن اسلامی را میتوان مثال زد.پیشرفتهای شگرف اقتصادی،علمی عظیمی در سایه تمدن اسلامی شکل گرفت که آثار این پیشرفتهای علمی پس از افول تمدن و پیشرفت تمدن غربی مورد استفاده ی اندیشمندان غرب قرار گرفت؛ پس بهره مندی از تئوری های سایر جوامع و تمدن ها و الگو قرار دادن بخشی از آنها در مسیر رسیدن به تمدن نوین اسلامی بشرط عدم تنافی با اسلام،منعی ندارد و صحیح است.
کارکرد اجتماعی دین اسلام مبتنی بر نظامی است که بر اساس چارچوب های اسلامی سعادت سیاسی مردم جامعه را تامین کند.تشکیل این نظام مورد توجه ائمه بوده است و مبارزات زیادی از سوی امامان برای تشکیل نظام انجام شد که با توجه به مقتضیات زمان هر معصوم و اصل حفظ اسلام همچین هدفی محقق نشد.در زمان معاصر امام خمینی نظامی را به وجود آورد که چارچوب حرکت آنرا اسلام مشخص میکند و این نظام پتانسیل تشکیل یک تمدن اسلامی را داراست.شاخصه ی یک همچین تمدنی،بهره مندی جامعه از همه ظرفیتهای مادی و معنوی است که در عالم طبیعت تعبیه شده است.
رهبران جمهوری اسلامی ایران آرمان نظام را ایجاد تمدن اسلامی تعریف کرده اند****.اگر از ضعف های تفکر اسلامی موجود در نظام جمهوری اسلامی ایران چشم پوشی کنیم،جمهوری اسلامی ایران در مرحله ی فرهنگ ایجاد تمدن مانده است و راهی طولانی برای تشکیل یک تمدن نوین اسلامی در پیش دارد.
جامعه شناسی اسلامی طبق منجی گرایی بیان میدارد که یک تمدن حقیقی و بهینه ی اسلامی، با ظهور منجی صورت میگیرد.
*کتاب تکامل جامعه شهری،رابرت مک کورمیک،صفحه 13
**مقدمه ابن خلدون،جلد1،صفحه 122(علی عبدالواحد،دار نهضه مصر)
***ترجمه و تفسیر نهج البلاغه،علمه جعفری،جلد5،صفحه161
****آرمان نظام جمهوری اسلامی را میتوان در جمله ی کوتاه رسیدن ایجاد تمدن اسلامی خلاصه کرد.(بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای مجلس خبرگان، 1392/14/6 )
- ۰ نظر
- ۲۶ اسفند ۹۴ ، ۱۴:۰۵